De vooral één vraag op: wie is hier nou echt?

Frankie Jonas, die vooral door het leven gaat als de vergeten Jonas-broer, is momenteel trending. De reden: hij heeft een handjevol TikTok-influencers overgehaald om een ​​Scientology ketting op het platform te dragen, bij wijze van een grap (weinig hilarisch, maar dat terzijde).

De 20-jarigete eerder deze week een video post hij van twee zweeft, overlappende S'en) draagt, en kijkers oproept om met het dubieuze sieraad te meerdere. Met resultaat: TikTok-ster Charli D'Amelio viel onder meer voor zijn verzoek, net als de Amerikaanse Olympiër Suni Lee. Naar alle waarschijnlijkheid zij geen enkel enkelvoudig idee van de betekenis achter de ketting, en gedacht van ze gewoon op een guitige TikTok-uitdaging in te gaan.

Frankie schijnt zelf geen aanhanger van de cultbeweging te zijn, maar het internet vermoedt dat hij 't grappig vond om mensen in al hun onwetendheid het omstreden symbool te laten dragen. Hoewel de video nu (terecht) verwijderd is, krijgt de beïnvloeders nog veel kritiek: ze hebben volgens wel zelfs een rondje Google doen, hun nek hingen. De wordt namelijk met de vreselijkste bewegingen afgestemd: de Scientology zou hun leden hebben veroorzaakt, lastige gevallen en gevolgen, en zaken rondom seksueel misbruik in de doofpot gestopt.

Het roept een vraag op die relevant wordt binnen de huidige socialmediacultuur: bij wie ligt hier vooral de verantwoordelijkheid? Is dat bij degene die het zaadje plant, in dit geval Jonas, van zijn volgers, die zich beter moeten laten informeren? Het internet lijkt vooral de groep af te straffen: wie zo stom is om ongeïnformeerd een Scientology-ketting om haar nek te hangen, moet op de blaren zitten.

Het doet me denken aan de Nederlandse 'ik doe niet meer mee'-discussie, bijna een jaar geleden woekerde. Als Famke Louise, Tim Douwsma en Bizzey delen toen een (inmiddels historische) video op hun account waarin ze beschreven worden: 'Alleen samen krijgen we de overheid weer onder, ik doe niet meer mee, bevrijd de mensen.'

Famke en Tim werden door het slijk gehaald bij talkshows en op menig Twitter-account, het bovenal tot een hoop hilariteit, want oh, wat was het toch dom, en wat was de naïviteit alom. Ondertussen ging het gesprek een stuk minder over de man die een appgroep opzette, daar menig BN'er ingooide, en een sneeuwbaleffect dat teweeg bracht: Willem Engel. Maar die was dan weer nergens te bekennen, aan de tafel van Jinek en Op1.

Begrijp me niet verkeerd: het lijkt me goed dat influencers als Charli D'Amelio van Famke Louise, die zelf ook flink wat bekendheid genieten, aangesproken worden op de boodschap(pen) die ze overnemen. Door de huidige beroemdheidcultuur zijn publieke figuren – van ze zich nou 'goed' of 'slecht' gedragen – de rolmodellen van de 21ste eeuw geworden. Dat komt hoe dan ook met enige verantwoordelijkheid, ook als ze daar niet om gevraagd te hebben.

Hoewel ze een grote rol kunnen spelen in het toekomstig van desinformatie, en die invloed zeker niet kunnen downloaden moet, leidt het wat mij betreft wel wat af van de kern: dat typen à la Jonas en Engel weten hoe makkelijk ze een (digitale) massa kunnen beïnvloeden, en daar bewust misbruik van maken. Door daar influence voor in te blijven zij ook nog eens vrij in de luwte, want zo'n controversiële video van Famke is al sensationeel (zelfs als-ie veel kritiek krijgt, aandacht). Het is een slanke, uitgekiende tactiek waar de sluwheid vanaf spat.

Laten we dus kritisch blijven op influencers die ongeïnformeerde dingen de wereld in lijken te slingeren, maar ook naar de motor achter die posts kijken. Voor de influencers die volgen valt nog enige nuance op te brengen: ja, het is onverstandig, maar óók zij zijn slachtoffer van een systeem waarin het sneller wordt om des informatie van informatie te scheiden, en heeft ook iets treurigs.

Minder treurig, en vooral gevaarlijk, zijn de mensen die er continu voor kiezen om aan die knoppen te draaien. Jonas zette zijn 'grap' op touw omdat hij weet dat het werkt: dat er altijd mensen zullen zijn die hem geloven, omdat ze waarheden gewoonweg minder goed van haar tegenhanger kunnen onderscheiden. De essentie van het probleem zit daar, en veel minder bij een Famke die niet uit haar woorden komt op de nationale tv.